“Allah, Mekke’den çıkarttığı ağaçları andırarak, insanın yaratılışını düşünmesi için insanlara örnek verir. Çünkü O, herşeyi bilir ve görendir.”

İsra Suresi: Bilgin Olmadığın Şeyin Ardına Düşme!

İsra suresi, adını ‘İsrâ’ olayından almıştır. Müslümanlar için önemli bilgiler içeren bu surede temel olarak, Allah’ın varlığına inanmanın önemi dikkat çeker. Aynı şekilde İsrailoğullarının İslam dinine inanmaması ve iman etmemekte ısrar etmesi sebebiyle başlarına gelenler anlatılır.

İsra suresinin 36. ayetinde ise, Allah’a şükretmeyi ve hakkında bilgi sahibi olmadığımız şeylerin peşine gitmememiz gerektiği mesajı verilmiştir. Müslümanlar tarafından merak edilen bu ayetin okunuşu ve anlamı son derece önemlidir.

İsra Suresi 36. Ayeti Arapça Okunuşu: Ve evfûl keyle izâ kiltum vezinû bil kıstâsil mustekîm(mustekîmi), zâlike hayrun ve ahsenu te’vîlâ(te’vîlen).

İsra Suresi 36. Ayeti Türkçe Okunuşu: Hakkında bilgin olmayan şeyin ardına düşme! Çünkü kulak, göz ve gönül, bunların hepsi ondan sorumludur. Zâlike hayrun ve ahsenu te’vîlâ(te’vîlen).

On birinci ödev kişinin bilmediği bir şeyin peşine düşmemesi, bilgisiz hüküm vermemesidir. Âyette insanın bilmediği bir konuda söz söylemesi, hüküm vermesi, bilgisizce davranması, bilmediği tanımadığı kişiler hakkında ileri-geri konuşması, daha özel olarak yalancı şahitlik yapması, iftira atması, kısaca bilgi sahibi olmadan tahmine göre herhangi biri için maddî veya mânevî zarara yol açacak şekilde konuşması ve hareket etmesi yasaklanmaktadır.

İnsan ya duyduğu ya gördüğü ile veya akıl ve vicdanıyla hareket eder; yani bilgilerimiz ya habere ya gözleme ya da akla dayanır. Âyette bu bilgi kaynaklarının doğru kullanılması gerektiği, bunlardan sorumlu olunduğu ifade edilmektedir.

Kuşkusuz bu yasak, insan ilişkileriyle ilgili olup bilimsel ve fikrî konularda kurallara uygun olarak tahminler yürütmek, görüş belirtip ictihadlarda bulunmak meşrû, hatta gereklidir. Nitekim Hz. Peygamber, Kitap ve Sünnet’te delil bulunmaması halinde şahsî görüş (re’y) istikametinde uygulamalarda bulunmayı tasvip etmiştir.

İslâm hukukunda kıyasın delil sayılamayacağını kabul edenlerin dayanaklarından biri de bu âyettir. Çünkü âyet uygulamada kesin bilgiyi emretmektedir; oysa kıyas zanna dayanır. Ancak bu görüş azınlıkta kalmıştır.